Powrót po kontuzji kierowcy wyścigowego (proponowany przebieg postępowania)

„Odwaga nie polega na braku lęku,
Ale na umiejętności działania mimo niego.”
M. Juchnik

U zawodnika który doświadczył kontuzji, sposób pokonania lęku przed kolejnym wypadkiem jest ściśle powiązany z charakterystycznymi dla danej osoby czynnikami osobowości, stresującymi doświadczeniami z przeszłości oraz podejściem do zjawiska doświadczanego stresu. Określenie powyższych czynników, pozwala na odpowiednie dobranie metod i technik działania.

W omawianym przypadku, można zaproponować 3 etapowy proces terapeutyczny, wzbogacony o stałe elementy wspomagające, które pozwolą na zbudowanie prawidłowych nawyków oraz ugruntują działanie proponowanych technik.

Plan zakłada cykl spotkań, z częstotliwością 1 raz w tygodniu, z dodatkowymi zaleceniami dla zawodnika, do wykonania lub przygotowania „w domu”

Etap I – Uświadomienie przyczyny lęku

Jako wprowadzenie do terapii należy zaznaczyć zawodnikowi, iż rozróżniamy dwa główne style radzenia sobie ze stresem. Poprzez unikania oraz poprzez skoncentrowanie uwagi na problemie. Uciekanie od doświadczanych emocji, czyli klasyczny element stylu unikowego (objawia się min. tłumieniem emocji, wycofaniem itp.), znacznie wydłuża proces przezwyciężania lęku.

Z kolei umiejętność skoncentrowania się na problemie, stawienia czoła traumatycznej sytuacji, znacznie skraca okres rekonwalescencji i powrotu do aktywności, w tym wypadku jazdy na torze żużlowym po doznanej kontuzji. Dlatego pierwszym istotnym celem jest uświadomienie przyczyny lęku.

Po wstępnym zapoznaniu z zawodnikiem, a także nakreśleniu planu działań terapeutycznych, rozpoczynam wdrażanie właściwego procesu treningu psychoregulacji.

Przykładowe techniki, które stosuje

Nazwij swój lęk i zastosuj EFT

Trener psychoregulacji poprzez rozmowę uświadamia zawodnikowi, iż negatywne myśli i emocje na których skupia uwagę, wywierają zupełnie inne odczucia gdy nieustannie pojawiają się w głowie, zaś zupełnie inne gdy zostaną uporządkowane i zapisane.

Zawodnik proszony jest o wypisanie towarzyszących mu na co dzień obaw i lęków. Jeśli któreś są szczególnie dokuczliwe lub bolesne, może użyć drukowanych liter, może także wykorzystać różne kolory pisaków. Dzięki temu sam wskazuje jakie doznanie są dla niego szczególni bolesne, a co za tym idzie generują odczuwanie lęku.

Zabieg takim, to dla zawodnik niejako zmaterializowani nękającego go problem. Łatwiej radzić sobie z czymś co poprzyjmuje realny kształt. Warto zastosować EFT i opukać, poszczególne namierzone lęki.

Lęk to my

Odwołując się do stworzonej przez zawodnika listy, trener psychoregulacji poprzez prowadzony wywiad i rozmowę będzie się starał uświadomić zawodnikowi, że to nie konkretna sytuacja jest przyczyną powstawania lęku, a sposób w jakiej to my o niej myślimy i jak ją postrzegamy.

Zawodnik zachęcany jest do próby odpowiedzi na pytanie, czy za wypisanymi lękami stoi jakieś bliżej określone przekonanie?

Odwołując się do przywołanych sytuacji generujących lęk, trener psychoregulacji próbuje unaocznić pewien mechanizm jego powstawania. Czy jest to odwoływanie się do sytuacji która miała już miejsce (w tym wypadku doświadczona kontuzja) czy przekonanie że jeśli już raz doświadczyło się wypadku to może on wydarzyć się ponownie, itp..

Ćwiczenie to, może być wykonywane wielokrotnie w trakcie okresu terapeutycznego, co pozwala zrozumienie mechanizmu powstawania lęku.

Dzienniczek myśli

Jest to proponowane zadanie uzupełniające, które zawodnik może wykonywać w domu, na treningu, przed zawodami itp. Prowadzący zachęca go do prowadzenia rodzaju dzienniczka lęku. Może on w nim notować swoje obawy, pojawiające się zarówno w życiu prywatnym jak i w tym związanym z uprawianą dyscypliną sportu. W okresie prowadzonej terapii, zawodnik będzie się dzielił swoimi zapisami z prowadzącym. Wspólnie będą je analizować, poszukując przyczyn lęku i środków zaradczych.

Głęboko, głębiej, rów Mariański

Trepner zaprasza zawodnika do zapoznania się z różnymi poziomami lęku. Przy przedstawieniu każdego z nich, prosi on o przywołaniu pasujących sytuacji z życia zawodnika:

lęk związany konkretnymi sytuacjami. Wyróżniamy tutaj lęk związany z różnymi zdarzeniami które mogą się pojawić w życiu (sytuacje osobiste, strata w kręgu rodziny i przyjaciół, także zjawiska ogólnospołeczne takie jak np. wojna).
lęk związany z podjęciem konkretnej aktywności w tym wypadku wyczynowej jazdy na żużlu która w konsekwencji może doprowadzić do wypadku i powstania kontuzji,
lęk związany z własna osobą – obawa przed powstaniem kolejnego wypadku,
lęk który sprowadza się do stwierdzenia „nie poradzę sobie”. W tym konkretnym przypadku, może to być zarówno przekonanie o niedostatecznych umiejętnościach technicznych, co generować może błędy w czasie wyścigu, a także brak wiary w posiadane umiejętności, oraz przeceniania umiejętności przeciwników.

Zadaniem terenera psychoregulacji jest zatem nakierunkowanie zawodnika, na wyrobienie sobie umiejętności odnajdywania pozytywnych i zacierania negatywnych stron swojego „ja”(jest to proces długofalowy, ćwiczenie należy powtarzać w trakcie poszczególnych spotkań).

Konkluzją analizy jest uświadomienie zawodnika, że każdy z jego przeciwników jest w dokładnie takiej samej sytuacji. Wszyscy noszą w sobie lęk obawę, wszyscy muszą się z tym zmierzyć. Dzięki wypracowaniu u zawodnika takiego przekonania będzie on w stanie dostrzec na tym tle swoje mocne strony, które wyróżniają go spośród innych zawodników. Wszyscy się boimy, ale… (tutaj zaznaczenie mocnych stron zawodnika, na przykład po konsultacji z trenerem sportowym.)

Etap 2 – desentyzacja

Jak zauważono wcześniej, przeciwstawienie czoła przyczynie lęku, znacznie ułatwię proces jego pokonania. Desensytyzacja czyli inaczej ekspozycja, pozwala na zapoczątkowanie procesu skutecznego zwalczania lęku, Jest ona zarówno metodą poznawania przyczyny jak i jego leczenia. Metoda to polega na poznaniu przyczyny lęku i oswojeniu go. W myśl zasady, iż przyzwyczajenie drugą naturą człowieka, można stwierdzić że obcowanie ze stresorem, ale w sposób wiadomy i kontrolowany pozawala po jakimś czasie, przywyknąć do niego. Dzięki temu lęk zostaje stopniowo wyciszony

Proponowane działania:

strumienia świadomości – zawodnik bez zastanawiania się, ma opisać w miarę szczegółowo przebieg zdarzenia które doprowadziło do kontuzji. Szczególnie istotne jest odtworzenie sytuacji, rekonstrukcja jej przebiegu, to co zawodnik pamięta. Spokojna i chłodna analiza post factum pozwala na uzyskanie odpowiedniego dystansu.
obejrzenie zapisu wideo ze zdarzenia, dalszym etapem będzie zaś udanie się na tor na którym doszło do wypadku. Takie stopniowe oswajanie się ze zdarzeniem sprawia, że zawodnik uzyskuje dodatkową perspektywę. Nabiera rodzaju dystansu, dzięki któremu stopniowo przestaje się jednoznacznie utożsamiać ze zdarzeniem. Wielokrotna konfrontacja, sprawia że zjawisko jest coraz bardziej mierzalne. Zawodnik na pewnym etapie może analizować popełnione przez siebie i przez innych błędy. Terapeuta wypracowuje przekonanie panowania nad sytuacją. Dzięki czemu zawodnik zyskuje pewność siebie i zwiększa wiarę we własne umiejętności.
Uzupełnieniem tego etapu, może być wizyta na torze do nauki bezpiecznej jazdy samochodem. Jest to dziedzina pokrewna, a przeniesienie technik oswajania lęku w trakcie manewrów prowokowanych przez instruktora bezpiecznej jazdy, które dodatkowo kończą się pozytywnie (wyjście z poślizgu itp.) utwierdzają zawodnika w przekonaniu, że odpowiednia technika i trening zapobiegają znacznemu odsetkowi wypadków.

Samochód, Wyścig, Samochód Wyścigowy, Szybko, Prędkość

Etap 3 – pokonywanie lęku

Yes, we can!

Na tym etapie zadaniem terapeuty jest nakierowanie zawodnika z postawy pasywnej na aktywną. Zawodnik otrzymuję zalaminowaną karteczkę (najlepszy będzie rozmiar kieszonkowy, aby można ją było nosić przy sobie), z wypisanym zestawem przeciwstawnych stwierdzeń. Istotnym jest, aby te o nacechowaniu negatywnym (pasywnym) były zapisane mniejszą czcionką, a te które chcemy u zawodnika wypracować czcionką znacznie większą i np. kolorową.

nie mogę => MOGĘ! (budowanie wiary swoje możliwości)

spróbuję => ZROBIĘ! (zachęcanie do działania)

porażka => REZULTAT! (nastawienie na sukces)

muszę => CHCĘ! (samodzielne wyznaczanie sobie zadań i wskazywanie celu)

Poprzez wspólną analizę podanych stwierdzeń, terapeuta buduje w zawodniku przekonanie, że to on sam decyduje o sobie, że powinien robić to co sprawia mu przyjemność, oraz że lepsze rezultaty przynosi nastawienie na sukces, niż nieustanny lęk przed porażką. Odwołanie do przywołanych stwierdzeń, można powtarzać wielokrotnie w trakcie procesu terapeutycznego. Analizowanie sytuacji z życia zawodnika, w których sprawdziło się pozytywne nastawienie, będzie dodatkowym wzmocnieniem.

Elementy dodatkowe terapii

Wytworzenie u zawodnika pewnych schematów reagowanie na stres, oraz radzenia sobie z nim, pozwoli mu na uzyskanie stanu w którym będzie on potrafił zapanować na emocjami oraz stawić czoła swoim lękom. Można zaproponować następujące techniki:

SportMedytację – www.sportmedytacja.pl
warunkowanie pozytywne – należy wspólnie z zawodnikiem określić bodźce pozytywne, na przykład w postaci powtarzanej sentencji czy mantry lub odtwarzania ulubionych, pozytywnie kojarzonych utworów muzycznych, które będą wykorzystywane bezpośrednio przed zawodami lub w początkowej fazie nawet przed treningami. Dzięki budowani sieci skojarzeń pozytywnych, zawodnik będzie koncentrował swoje myśli wokół tego typu emocji. Pozytywna wizualizacja pozwoli na uzyskanie odpowiedniego nastawienia i poziomu koncentracji, nie zakłóconych poprzez myśli i emocje bezpośrednio powiązane z lękiem.
wizualizacja – zawodnik ma za zadanie, wyobrażać sobie idealny przejazd przed swój ulubiony tor (w kolejnych etapach, można też zachęcać go do wyobrażania sobie przejazdów przez tory, które z jakichś przyczyn budzą negatywne skojarzenia). Odtwarzanie idealnej techniki jazdy, wyobrażenie sobie siebie od wystrzału startera aż po osiągnięcie linii mety, pozwala na budowanie pewności siebie i zwiększenie wiary we własne możliwości.
techniki relaksacyjne – elementem każdych zajęć, jest stosowanie relaksacji na przykład poprzez technikę odpowiedniego oddechu (metoda oddychania przeponowego tzw. „do brzucha”) lub inna która odpowiada zawodnikowi. Dzięki budowanie nawyku i umiejętności osiągnięcia wewnętrznego spokoju, zawodnik może uspokoić swoje obawy w dowolnym miejscu i czasie. Dzięki obniżeniu poziomu negatywnego stresu, zmniejsza ryzyko popełnienie błędu, a co za tym idzie kolejnej kontuzji.

Bibliografia: